BULGULAR VE RİSK FAKTÖRLERİ
Osteoporoz; kemiklerin zayıflamasına ve kırılmaya yatkın hale gelmesine yol açan bir hastalıktır. Bu hastalıkta kemiklerin hem yoğunluğu azalmış, hem de kalitesi bozulmuştur. Kemik kaybının sessizce ve giderek ilerlediği osteoporoz hastalığı çoğu kez kırıklar oluşmadan farkına varılmadan ilerlemektedir.
Dünyada en yaygın görülen bir iskelet sistemi hastalığı olan osteoporoz özellikle menopozdan sonra kadınlarda görülmekle birlikte erkeklerde, çocuklarda, ileri yaşta ise her iki cinste de görülebilmektedir.
Osteoporozda kırıklar en sık omurga, el bileği, kalça ve üst kol kemiğinde omuza yakın bölgede görülmektedir. Bu kırıklar hafif bir düşme veya çarpmadan sonra oluşabilmektedir. Osteoporoz hastalarında ortaya çıkan boy kısalması da hastalığın tanımlanmasında önemli bir ipucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun nedeni omurlardaki çökme kırıklarıdır. Hastalarda gençliklerindeki boy uzunluğundan 10-15 cm.den fazla kısalmalar oluşabilmektedir. Omurlarda osteoporoza ait kırıklar oluştuğunda hastalar şiddetli sırt ağrılarından yakınmaktadırlar. Zamanla bu kırıkların sayısı arttıkça osteoporozlu kişilerin boy uzunluklarında ciddi oranda kısalmalar hatta sırtta kamburluk oluşmaktadır. En ciddi osteoporotik kırık kalça kırığı olup, daha ileri yaştaki kişilerde görülmekte olup, yaşamı ciddi şekilde tehdit etmektedir. Osteoporoz hastalığında sırt ağrıları, duruş bozuklukları, düşme riskinde artış, oluşan kırıklar ile hastaların yaşam kaliteleri ve yaşam süreleri de olumsuz yönde etkilenmekte ve önemli sağlık harcamalarını gerekli kılmaktadır.
Birçok hastalıkta olduğu gibi osteoporozun oluşumunda da genetik yatkınlık önemli olup, hormonal etkenler, kemik sağlığı açısından uygun olmayan beslenme tarzı, olumsuz yaşam koşulları, fiziksel aktivite ve egzersiz eksikliği, kemik sağlığını olumsuz etkileyen çeşitli hastalıklar ile kullanılan ilaçlar gibi etkenler de hastalığın ortaya çıkmasında önem taşımaktadır.
Osteoporoz oluşumu ile ilişkili belli başlı risk faktörleri:
-
Yaş ilerledikçe osteoporoz riski artmaktadır, özellikle kadınlarda 65 yaş üzerinde ve erkeklerde 70 yaş üzerinde
-
40 yaştan sonra travma olmaksızın veya çok ufak travma ile geçirilmiş kırık öyküsü
-
Kadınlarda düşük östrojen, erkeklerde düşük testosteron düzeyleri
-
Kadın ve erkeklerde düşük vücut ağırlığı
-
Sigara içiyor olmak veya geçmişte sigara içme öyküsü
-
Boy uzunluğunda azalma
-
Birinci derece yakınında osteoporoz ve/veya kırık öyküsü
-
Bazı hastalıkların bulunması
-
Bazı ilaçların sürekli kullanımı
Osteoporoz ile ilişkili olan hastalıklar:
-
Çölyak hastalığı
-
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, astım bronşiale
-
Hiperparatiroidi
-
Hipertiroidi
-
İnflamatuvar barsak hastalığı
-
Böbrek taşı hastalığı
-
Romatoid artrit hastalığı
-
Kanser
-
Epilepsi ilaçları
-
Meme kanseri için kullanılan bazı ilaçlar
-
Kortizon
-
Proton pompa inhibitörleri
-
Selektif seratonin geri alım inhibitörleri
-
Tiroid hormon tedavisi
-
Lityum
-
Metotrexat
-
Antiasitler
Osteoporozun tanımlanması; hastalığa ait risk faktörleri ile birlikte kemik yoğunluk ölçümlerinin birlikte değerlendirilmesi ile yapılmaktadır. Osteoporoz hastalığına ait risk faktörlerini değiştirilemeyen ve değiştirilebilen risk faktörleri olarak iki grupta ele alabiliriz. Osteoporozun ve buna bağlı kırıkların önlenmesinde özellikle değiştirilebilen risk faktörlerinin göz önüne alınarak düzeltilmesi önem taşımaktadır.
Değiştirilemeyen risk faktörleri:
-
Yaş
-
Kadın cinsiyet
-
Aile öyküsü
-
Daha önceki kırık öyküsü
-
Irk, etnik köken
-
Menopoz, histerektomi
-
Uzun süreli glukokortikoid tedavi
-
Romatoid artrit
-
Erkekte primer/sekonder hipogonadizm
-
Alkol
-
Sigara
-
Düşük vücut kütle indeksi
-
Beslenme sorunları
-
Vitamin D yetersizliği
-
Yetersiz egzersiz
-
Diyet ile düşük kalsiyum alımı
-
Sık düşmeler
1- Anne veya babanızda basit bir zorlanma veya hafif bir düşme sonrasında kalça kırığı oldu mu?
2- Sizde basit bir zorlanma veya hafif bir düşme sonrasında kalça kırığı oldu mu?
3- Üç aydan uzun bir süre kortizon içeren ilaç kullandınız mı ?
4- Boyunuzda 3 santimetreden fazla kısalma oldu mu ?
5- Fazla miktarda alkol tüketiyor musunuz ?
6- Günde 20' den fazla sigara içiyor musunuz ?
7- Sık olarak diare-ishal sorununuz oluyor mu? (Çölyak veya Crohn hastası mısınız ?)
Kadınlar için;
8- Menopoza 45 yaşından önce mi girdiniz ?
9- Regl düzeniniz 12 ay süre ile aksadı, kesintiye uğradı mı ?
Erkekler için;
10- Testosteron seviyesinde azalmaya bağlı impotans veya libido kaybınız oldu mu?
Eğer bu sorulardan birine yanıtınız "Evet" ise hekiminize başvurunuz.
